نیم عشر دولتی و نحوه اعمال آن در دعاوی مالی از جمله دعوی مطالبه مهریه

 نیم عشر دولتی عنوانی است که دولت در ازای اجرای حکم از شما دریافت می کند. نیم عشر دولتی یعنی یک بیستم کل مبلغ مهریه.

پرداخت نیم عشر دولتی معمولا برای خانم ها سخت یا غیر ممکن است. چرا که مبلغ ریالی مهریه غالبا عددی نجومی و سنگین است. متذکر می شوم که نیم عشر دولتی با هزینه دادرسی که در اول طرح دعوا از شما درخواست می شود فرق دارد چرا که نیم عشر دولتی هزینه اجرای حکم است نه رسیدگی. لذا پس از قطعی شدن حکم و پس از درخواست اجرای حکم از شما مطالبه می شود.

در آن حال شما عدم توانایی مالی خود را در پرداخت نیم عشر دولتی به قاضی اجرای احکام مدنی می گویید و دو شاهد به آن واحد ارائه می کنید. یعنی رسما شما درخواست حکم اعسار از پرداخت نیم عشر دولتی از مبلغ محکوم به را به دادگاه ارائه می کنید.

شهود در نزد قاضی اجرای احکام مدنی با ارائه کارت ملی یا شناسنامه شهادت می دهند که دارایی فلان خانم حدود فلان مبلغ است و در باب معیشت خود از فلان منبع امرار معاش می کند و توانایی پرداخت مبلغ نیم عشر دولتی را ندارد. تشخیص اعسار با دادگاه است.

قاعدتا  قاضی اجرای احکام مدنی حکم اعسار شما از پرداخت مبلغ نیم عشر دولتی را صادر می کند. دادگاه این امکان را فراهم کرده تا زنان با معرفی ۲ شاهد به دادگاه، این مبلغ را به حساب دولت واریز نکنند و پس از قطعی شدن حکم و دریافت مهریه از مرد، دادگاه خود این مبلغ را از مرد دریافت خواهد کرد و در آن مرحله، نیم عشر براساس قیمت روز سکه محاسبه می‌شود.

حکم اعسار شامل هر کسی است که بر هر دلیلی هزینه دادرسی یا طلبی سخصی یا هزینه اجرای حکمی بر گردن وی بوده اما با ارائه شهود به دادگاه ثابت کند این هزینه را ندارد و دادگاه حکم اعسار وی را صادر کرده باشد.

توجه داشته باشید حکم اعسار در اجرای مهریه کاملا به نفع شما بوده و در نهایت از اموال زوج (زوج) برداشت می شود.

پس از تنظیم دادخواست و ارائه آن به دادگاه، رسیدگی به پرونده مهریه و صدور حکم مستلزم پرداخت یک هزینه کوچک است. زن در این مرحله باید به میزان یک بیستم کل مبلغ مهریه، پولی را بابت نیم‌عشر دولتی به حساب دادگستری واریز کند، مثلا اگر مهریه زنی ۱۰۰۰‌سکه طلا باشد و قیمت سکه در روزی که او مهریه را به اجرا می‌گذارد ۲۰۰ هزار تومان باشد، مبلغی که او باید به حساب دولت واریز کند تا پرونده وارد مرحله رسیدگی شود، ۱۰ میلیون تومان است.

این مبلغی است که پس از صدور حکم نهایی مهریه و قطعی شدن آن، از داماد اخذ و به زن داده خواهد شد، اما به هرحال تهیه این مبلغ ابتدای دادگاه نیز کار سختی است.

دادگاه این امکان را فراهم کرده تا زنان با معرفی ۲ شاهد به دادگاه، این مبلغ را به حساب دولت واریز نکنند و پس از قطعی شدن حکم و دریافت مهریه از مرد، دادگاه خود این مبلغ را از مرد دریافت خواهد کرد و در آن مرحله، نیم عشر براساس قیمت روز سکه محاسبه می‌شود.

مثلا ممکن است در این فاصله قیمت سکه از ۲۰۰ هزار تومان به ۲۲۰ هزار تومان برسد و به همین دلیل در این مرحله نیم عشری که مرد باید بپردازد به ۱۱ میلیون تومان افزایش پیدا می‌کند.

اما شهودی که زنان به دادگاه معرفی می‌کنند، در همان جلسه اول و پیش از صدور حکم قطعی باید به این مساله شهادت بدهند که زن فاقد توانایی مالی برای تهیه این مبلغ است و امکان پرداخت آن را ندارد.

تصمیم گیری درباره پذیرش یا رد اعسار نیز از سوی دادگاه‌‌های مختلف متفاوت است. برخی محاکم درباره مهریه‌‌ های بالا، اعسار زن را نمی‌پذیرند و با فرض این‌که «زنی که قرار است ۲۰۰میلیون تومان دریافت کند پس می‌تواند ۱۰ میلیون تومان هزینه کند»، اعسار را رد می‌کنند و زن برای صدور حکم مهریه باید این مبلغ را به حساب دولت واریز کند.

در مقابل اعسار زنان از پرداخت نیم عشر، آقایان معمولا ۲ نوع موضعگیری دارند:

دسته اول با پذیرش اعسار همسر خود با این ماجرا کنار می‌آیند.

اما دسته ای دیگر برای این‌که با همسر خود زورآزمایی کنند، در دادگاه با خط خطی کردن اعصاب شهود یا طرح نکات مختلف، جلسه دادگاه را به سمتی می‌برند که شاهدان دچار تناقض گویی شوند و در نتیجه با رد شهادت آنها، زن مجبور به واریز این مبلغ به حساب دادگاه شود.

طبیعی است درباره مهریه‌‌های سنگین، به دلیل بالا رفتن مبلغ‌ نیم‌عشر ممکن است زن برای مدتی از اجرا گذاشتن مهریه صرف‌ نظر کند یا در همان زمان راضی به طلاق شود.

در این مرحله برخی زنان که اطلاعات حقوقی خوبی دارند، پرداخت نیم عشر را تقویم می‌کنند. تقویم یعنی زنان با اعلام این مطلب که ارزش واقعی و دقیق مهریه مشخص نیست، معمولا بخش اندکی از مبلغ واقعی نیم عشر را واریز می‌کنند.

از این مرحله به بعد در صورت پذیرش اعسار زن، حکم محکومیت مرد به پرداخت مهریه صادر و رای جهت تایپ و ابلاغ می‌رود. این رای قابل تجدید نظرخواهی در دادگاه تجدید نظر است البته با توجه به این‌که محکومیت پرداخت مهریه در بیشتر موارد بر اساس سند رسمی‌ عقدنامه صورت می‌گیرد، دادگاه تجدید نظر هم حکم دادگاه بدوی را تایید می‌کند و تنها موردی که می‌تواند مورد تجدید نظر خواهی واقع شود، بحث اعسار زن است که در اغلب موارد رای و نظر دادگاه بدوی تایید می‌شود.

پس از این مرحله، در صورت رد شدن اعسار زن، او می‌تواند دادخواست دوباره‌ای با همان موضوع و محتوا برای دریافت مهریه به دادگاه ارائه کند. اگر هم که مرد به پرداخت مهریه محکوم شده و اعسار زن پذیرفته شده باشد، زن با مراجعه به دادگاه و بر اساس حکم تایید شده‌ای که به همسرش نیز ابلاغ شده باشد، تقاضای صدور اجراییه می‌کند.

 مرد می‌تواند تا ۱۰ روز پس از دریافت این برگه به دادگاه مراجعه و مهریه همسر خود را به زن بپردازد و شیوه‌ای برای پرداخت آن ارائه یا مالی را به دادگاه معرفی کند که از آن مهریه زن پرداخت شود.

در این صورت یا در هر شرایطی که میان همسران توافقی برای پرداخت مهریه حاصل شود، مبلغ نیم عشر نصف خواهد شد، اما اگر توافقی نباشد، مرد علاوه بر پرداخت مهریه باید نیم عشر را هم بپردازد.

در اجراییه تاکید شده اگر تا ۳ سال پس از صدور اجراییه مشخص شود که مرد قادر به پرداخت بدهی خود بوده و این بدهی را پرداخت نکرده یا این‌که بخشی از اموال خود را پنهان کرده باشد، به مجازات حبس محکوم خواهد شد.