رسانه ملی و نقش آن بر دیدگاه عموم به جایگاه و شان وکالت

 رسانه ملی و نقش آن بر دیدگاه عموم به جایگاه و شان وکالت

بخش اول

شاید برای بسیاری از عموم و حتی افرادی که قصد بر تن کردن ردای وکالت را در ذهن می پرورانند و با این نهاد ارزشمند و البته مظلوم از دریچه نگاه رسانه ملی؛ به ویژه تلوزیون آشنا می شوند؛ این پرسش اساسی شکل گیرد که به راستی ((آیا امر وکالت به این اندازه دون پایه و وکلا تا این اندازه سود جو و آسیب پذیر هستند؟ )) متاسفانه سیاه نمایی و هجمه به این نهاد به امری عادی در رسانه ملی و در راس آن تلوزیون مبدل شده است تا آنجه که گاهی شاهد تاثیر این تفکر منفی بر روند فعالیت وکلا و هتاکی های آشکار از سوی عموم؛ اصحاب دعاوی و حتی قضات به مصونیت ماهوی و شکلی آنها در محاکم قضایی و غیر قضایی کشور می باشیم.  از آنجا که اساسا جایگاه نهاد وکالت دادگستری در پاسداری از حقوق عمومی و اولیه جامعه در برابر نهادهای قدرت، جایگاهی ویژه است، عدم بهره‌مندی از توجه خاص رسانه ملی به این نهاد سبب خواهد شد که این نهادها با اِعمال فشار، ارعاب، تهدید و تطمیع وکلای دادگستری عملا آنها را از مسیر خود خارج ساخته و حقوق عمومی افراد را به راحتی قربانی امیال قدرت طلبانه و تمامیت‌خواه خود کنند. این در حالیست که در ماده ۳۵ قانون اساسی کشورمان و نیز ماده ۱۹۰ قانون آیین دادرسی کیفری و یا ماده ۳۱ قانون آیین دادرسی مدنی بر نقش پر اهمیت وکیل در پروسه‌های قضایی تاکید کرده‌اند. اصرار بر این نقش تا حدی است که بر اساس تبصره یک ماده ۱۹۰ قانون آیین دادرسی کیفری هرگونه جلوگیری از حق برخورداری از وکیل، جرم بوده و مجازات در پی خواهد داشت. همچنین بنا بر نقش پراهمیت وکیل در نظام حقوقی ایران، مواد ۱۶، ۱۷ و ۱۸ قانون استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب ۱۳۳۳ که علی رغم اصلاحاتی که بر آن بار شده است، همچنان جاری و ساری است، مصونیت قضایی وکلا را به رسمیت شناخته شده است و مورد پیگرد قرار دادن یک وکیل را تابع ساز و کار خاصی کرده است. بر این اساس هیچ وکیلی را نمی توان از انجام شغل وکالت محروم کرد مگر با حکم قطعی دادگاه انتظامی وکلا.

از سویی دیگر تبصره ۳ ماده واحده مربوط به حق انتخاب وکیل توسط اصحاب دعوی مصوب ۱۳۷۰ در ایران، مصونیت قضایی وکلای دادگستری را به مثابه مصونیت قضات دانسته و به وضوح اعلام می‌دارد که
وکیل در موضع دفاع از احترام و تامینات شاغلین شغل قضا برخوردار است. از این رو روشن است که با توجه به ماهیت مصونیت قضایی قضات که ترکیبی از مصونیت ماهوی و شکلی است بر اساس این ماده واحده، وکلای دادگستری نیز در ایران از مصونیت قضایی برخوردار بوده و جدای از اینکه تعقیب قضایی آنان تابع ساز و کار خاصی است، بلکه نمی‌توان آنها را به سبب انجام وظایف وکالت مجرم شناخته و مورد پیگرد و مجازات قرار داد. از استقراء در این ماده واحده همچنین این مهم استخراج می شود که نمی توان به امر و حرفه وکالت نیز همانند امر و حرفه قضا توهین؛ هتاکی و یا بی حرمتی نمود. قانونی که البته عمل ننمودن به آن  در سال‌های اخیر به یک اصل تبدیل شده و رعایت آن به ویژه توسط سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران آرزویی دست نیافتنی برای جامعه حقوقی کشور قلمداد می شود. آیا به راستی در رویه کنونی و نگاه سرشار از تبعیض رسانه ملی؛ نقش و جایگاه وکالت و شخص وکیل به همان اندازه ای مورد توجه قرار گرفته است که نقش و جایگاه جایگاه قضا و قضات؟ اگر رویه اعتدال و اعتدال گریست آیا قضات محترم محاکم مصون از اشتباه هستند؟ اگر اینگونه بود؛ کشور ما با ثبت بیش از 15 میلیون پرونده در سال، یکی از شلوغترین دادگستری های جهان را به نسبت جمعیت به خود اختصاص نمی داد

در کشوری که 60 الی 70 درصد از خانواده های ایرانی (با احتساب وجود حداقل دو شخص در هر دعوی)؛ درگیر پروند های حقوقی و کیفری هستند؛ آیا بی اعتماد ساختن تفکر عمومی نسبت به جایگاه وکیل موجبات کاهش حجم پرونده ها و ایضاً حفظ حقوق عامه را به دنبال خواهد داشت یا موجبات افزایش فشار روانی بر سیستم قضایی و ملتهب شدن تفکر عامه را موجب خواهد گردید؟ کم نیستند سریال ها و فیلم های سینمایی که با محتوایی سخفیف و غیر کارشناسی شده وکلا را فاقد هر گونه سجایای اخلاقی معرفی می نمایند و در پویشی غرضورزانه افرادی شیاد و سود جو را به عنوان وکیل که کار و هدفشان تنها چپاول مال و اعتبار موکلین است به کالبدِ ذهن عموم تزریق می نمایند. سریال هایی نظیر "ستایش 3" که در آن سیمای یک وکیل را همطراز با مافیای فیلم های گانگستری با کلاه شاپو و سیگار برگ به تصویر می کشاند؛  همچنین در سریال "ماه و پلنگ" که همینک نیز بدون کوچکترین تغییری در محتوا برای چندمین بار در شبکه آی فیلم پخش می شود؛ شاهد فعالیت وکیلی هستیم که به تبعیت از هوای نفسانی خویش همسر خود را برای رسیدن به معشوق رها می سازد! در شاهکاری دیگر از سازمان صدا و سیما سریالی با عنوان "رهایم نکن" به عنوان سریال مناسبتی ماه مبارک رمضان در سال 1397 پخش شد؛ که در آن بی احترامی ها و ناسزاگویی به شان و جایگاه وکیل در رسانه ملی را به اوج خود رساند آن هم در زمانی که بیش از 90 درصد از مخاطبین تلوزیون که عموم مردم هستند؛ این سریال سخیف و سرشار از توهین به وکلا را به نظاره نشسته بودند. حال آنکه در بسیاری از کشورها از جمله ایالات متحده آمریکا؛ جایگاه وکلا ، شان ، منزلت و استقلال آنها نه تنها تثبیت شده است بلکه به مدد حمایت همه جانبه دولت از این نهاد. وکلا در بالاترین مرتبه اجتماعی قرار گرفته اند و به واسطه این نگاه؛ از احترام و جایگاهی بس رفیع و ارزشمند برخوردارند. در این کشور؛ رشته حقوق و نهاد وکالت تا حدی در اولویت است که اکثر روسای جمهور ایالات متحده از تحصیلات حقوقی برخوردار و وکیل میباشند ؛ همینطور، اکثر نمایندگان کنگره آمریکا و سناتورهای مجلس نیز تحصیلکرده رشته حقوق و وکیل هستند. نظام حکومتی، رسانه ای و قضایی به گونه ای است که به هیچ وجه به آنها کوچک ترین بی احترامی و تعرضی نشود. با تاکید براینکه اصل مصونیت وکلا از هرگونه تعرض بدوراست، رفتار و نظام حرفه ای وکلا هم تعریف و مشخص شده است و از ضمانت اجرای قوی برخوردار است. مع الاسف ، ازآنجائیکه در ایران امر وکالت بعنوان یک شغل؛ از جایگاه و منزلتی بایسته، برخوردار نیست؛ نمی توان انتظار داشت نگاه رسانه ملی به این نهاد همانند نگاه رسانه ملی سایر کشورها که در مقالات بعدی به آن خواهیم پرداخت باشد؛ در پایان و به منظور آگاهی از اهمیت موضوعِ این مقاله یعنی  رسانه ملی و نقش آن بر دیدگاه عموم به جایگاه و شان وکالت  همین بس که با پخش هدفمند سریال تلوزیونی
 (THE FIRM) با نام فارسی "دفتر حقوقی" در ایالات متحده آمریکا؛ میزان علاقه مندی به رشته حقوق با رشدی 12درصدی در سال 2012 در میان عموم همراه گردید.

ادامه دارد......

توحید جلایری نیا

وکیل پایه یک دادگستری و عضو مرکز وکلای استان خراسان رضوی

17/9/1398