بررسی فرآیند واخواهی در نظام حقوقی و کیفری ایران

بر اساس ماده 305 قانون آیین دادرسی مدنی " محکوم علیه غایب، حق دارد، به حکم غیابی اعتراض نماید. این اعتراض، واخواهی نامیده می شود. دادخواست واخواهی، در دادگاه صادر کننده حکم غیابی، قابل رسیدگی است ". اولین قدم برای واخواهی، مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و ثبت و تنظیم دادخواست واخواهی است.

بعد از تکمیل دادخواست واخواهی، دفاتر خدمات قضایی، دادخواست مذکور را به دادگاه صادر کننده حکم غیابی، ارجاع می دهند. در صورتی که این دادخواست برای واخواهی کامل نباشد، مدیر دفتر دادگاه، اخطار رفع نقص صادر می کند. پس از آن ، وقت رسیدگی، تعیین شده و به طرفین ابلاغ می شود.

به موجب ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی و 406 قانون آیین دادرسی کیفری، مهلت واخواهی کردن برای اشخاصی که مقیم ایران هستند، بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور، دو ماه از تاریخ ابلاغ حکم غیابی به آنها است. اما نکته مهمی که در ارتباط با نحوه واخواهی کردن از احکم غیابی صادر شده توسط دادگاه ها وجود دارد ، آن است که اعتراض واخواهی، در همان دادگاهی که حکم غیابی را صادر کرده است، مورد رسیدگی قرار می گیرد و احتمال دارد که دادگاه صادر کننده رای، از رای پیشین خود بازگشته و حکم دیگری صادر کند.

به عنوان نمونه ، مرجع تقدیم دادخواست واخواهی در صورتی که حکم غیابی از دادگاه بدوی، صادر شده باشد، دادگاه بدوی صادر کننده رای است. این بدین معنی است که اگر در مرحله تجدید نظر، حکم غیابی صادر شود، معترض باید به همین مرجع برای ثبت اعتراض واخواهی خود رجوع نماید.

همچنین در خصوص واخواهی کیفری، باید به ماده 407 قانون آیین دادرسی کیفری اشاره کرد. به موجب این ماده: " دادگاه پس از واخواهی، با تعيين وقت رسيدگی طرفين را دعوت می كند و پس از بررسی ادله و دفاعيات واخواه، تصميم مقتضی اتخاذ می نمايد. عدم‌ حضور طرفين يا هر يک از آنان مانع رسيدگی نيست."

واخواهی از طرق عادی شکایت از رای دادگاه می باشد که همان طور که در بخش های قبل توضیح دادیم، واخواهی نسبت به احکام غیابی دادگاه ها انجام می گیرد. در خصوص آثار واخواهی، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

اولین و مهم ترین اثر واخواهی حقوقی و کیفری، در صورتی که دادخواست واخواهی، مورد قبول دادگاه صادر کننده رای قرار بگیرد، نقض رای می باشد. به موجب ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی: " در صورتی که دادگاه، ادعا را موجه تشخیص داد، قرار قبول‌ دادخواست واخواهی را صادر و اجرای حکم نیز متوقف می‌ شود."

به موجب ماده 307 قانون آیین دادرسی مدنی: "چنانچه محکوم علیه غایب، پس از اجرای حکم، واخواهی نماید و در رسیدگی بعدی، حکم به‌ نفع او صادر شود، خواهان، ملزم به جبران‌خسارت ناشی از اجرای حکم اولی به‌ واخواه می‌ باشد." براساس این ماده، اگر در نتیجه واخواهی، رای صادر شده به نفع محکوم علیه رای نخستین باشد، در این حالت، خواهان باید خسارات حاصله از رای نخستین، مانند هزینه وکیل و دفاع را به نفع محکوم علیه، جبران کند.

‌بر اساس ماده 308 قانون آیین دادرسی مدنی: " رایی که پس از رسیدگی واخواهی، صادر می‌ شود، فقط نسبت به واخواه و واخوانده، موثر است و شامل کسی که واخواهی نکرده است‌، نخواهد شد، مگر این‌ که رای صادره، قابل تجزیه و تفکیک نباشد؛ که در این صورت، نسبت به کسانی که مشمول حکم غیابی بوده، ولی واخواهی نکرده‌ اند‌، نیز تسری خواهد داشت." به موجب این ماده، رای صادره از واخواهی، اثر نسبی داشته و فقط نسبت به واخوانده و واخواه، موثر است، اما اگر رای صادره به اشخاص دیگری اثر داشته باشد و این موضوع، قابل تفکیک نباشد، به اشخاص دیگر ( سایر محکوم علیهم) نیز اثر این رای، تسری پیدا خواهد کرد.

با تشکر از وبسایت ارزنده هیوا لا